بیماری سرخچه یکی از بیماریهای ویروسی شایع کودکان می باشد. مشخصات این بیماری پیدایش دانه هایی در پوست صورت و بدن می باشد. شیرخواران به علت ایمنی مادری معمولا تا شش ماهگی به این بیماری مبتلا نمی شوند. سپس در هر سنی آمادگی دارند، ولی اغلب در سنین ۵ تا ۱۴ سالگی به بیماری سرخچه مبتلا می گردند. علائم بیماری سرخچه در کودکان در مقایسه با بیماری سرخک خفیف است.
بیماری سرخچه از این نظر اهمیت دارد که اگر خانم بارداری قبلا به سرخچه مبتلا نشده باشد و در سه ماه اول دوران بارداری مبتلا به سرخچه گردد، ویروس سرخچه بر روی جنین داخل رحم او اثر می کند و سبب ناهنجاریهایی از قبیل عقب افتادگی ذهنی ، کوری ، کری ، بیماریهای قلبی ، خونی و مغزی نوزاد می گردد.
چطور ویروس سرخچه به دیگران سرایت می کند؟
ویروس این بیماری در ترشحات حلق ، دهان ، بینی و همچنین در مدفوع ، ادرار و خون کودکان مبتلا وجود دارد. این ویروس معمولا ۷ روز قبل از پیدایش دانه ها و ۷ تا ۸ روز بعد از پیدایش دانه ها (جمعا ۱۵ روز) در بینی و حلق کودک مبتلا وجود دارد و به اطراف منتشر می شود.
بنابراین در این دوران مسری است. اگر کودک سالمی با کودک مبتلا به سرخچه تماس پیدا کند، ویروس سرخچه از راه دستگاه تنفسی فوقانی او وارد می شود و در بدن او تکثیر می یابد و ۱۴ تا ۲۱ روز بعد ، علائم بیماری سرخچه در کودک ظاهر می شود.
نشانه های بیماری سرخچه:
کودک ابتدا کمی تب می کند و آب ریزش مختصری از بینی خواهد داشت. سپس دانه های صورتی رنگی در بدن او ظاهر می شود. مشخصات بیماری سرخچه این است که ۲۴ ساعت قبل از پیدایش دانه ها ، غدد لنفاوی پشت گوش و گردن کودک بزرگ و متورم می گردد.
دانه های بیماری سرخچه معمولا ریز ، صورتی رنگ و مختصری برجسته است و ابتدا از صورت شروع می شود و در خلال ۲۴ ساعت به تمام بدن منتشر می گردد.
دانه ها به سرعت پبشرفت می نمایند. بطوری که وقتی به پاهای کودک می رسد، دانه های صورت محو می شود و این دانه ها معمولا در روز سوم از بین می رود. غیر از دانه ها ممکن است بعضی از قسمتهای بدن قرمز رنگ شود. بعضی از کودکان ممکن است در دوران بیماری دچار درد و تورم مفاصل مخصوصا مفصل زانو گردد. بیماری سرخچه ممکن است علائم فوق را نداشته باشد یا علائم آنقدر خفیف باشد که پزشک و مادر نتوانند تشخیص دهند.
درمان بیماری سرخچه:
کودکی که مبتلا به سرخچه می شود معمولا احساس درد آزار دهنده ای ندارد و احتیاج به بستری شدن هم ندارد. کودک در ایام بیماری بهتر است در خانه بماند و احتیاج به بستری شدن ندارد. خوردن آنتی بیوتیک ضرورت ندارد، زیرا علت بیماری سرخچه ویروس است و آنتی بیوتیک هیچ اثری روی ویروس ندارد.
بیماری سرخچه و اهمیت ابتلا آن در دوران آبستنی:
علایم بیماری سرخچه در دوران آبستنی ممکن است مانند دوران کودکی بسیار خفیف و زودگذر باشد بطوری که مادر باردار از آن اطلاع پیدا نکند. ولی اگر خانمی قبلا به سرخچه مبتلا نشده باشد و ازدواج کند و حامله گردد و در سه ماه اول آبستنی دچار بیماری سرخچه گردد ویروس سرخچه موجب ناهنجاریهای مختلف در اعضای جنین او خواهد شد.
چطور زن آبستن مبتلا به سرخچه می شود و چطور جنین او دچار ناهنجاری می گردد؟
اگر زن آبستنی که قبلا به سرخچه مبتلا نشده و واکسن هم نزده باشد با کودک یا بابیمار مبتلا به سرخچه تماس پیدا کند، ویروس سرخچه از راه بینی و حلق او وارد می شود و در بدن او تکثیر می یابد سپس ویروس از راه جفت به جنین او می رسد و جنین او را مبتلا می سازد.
سن بارداری به هنگام ابتلا اهمیت دارد، اگر ابتلای مادر به سرخچه در خلال ۸ هفتگی دوران آبستنی باشد ۵۰ تا ۸۰ درصد امکان دارد جنین او مبتلا شود.
در سه ماهه دوم دوران بارداری ۱۰ تا ۲۰ درصد و در سه ماهه سوم دوران بارداری ابتلا کمتر می باشد. اگر جنین در سه ماهه اول دوران جنینی مبتلا شود چون در این دوران اعضای جنین در حال تشکیل شدن و شکل گرفتن می باشد. بنابراین موجب ناهنجاریهای مختلف جنین می شود و نوزاد پس از تولد دچار ناهنجاریهای قلبی ، ناهنجاریهای کبد ، عارضه چشم (آب مروارید و آب سیاه) ، عارضه گوش (کری) ، خونی (خونریزی پوست) و بالاخره ویروس مستقیم اعصاب مرکزی را مبتلا می سازد و نوزاد پس از تولد دچار عقب افتادگی مغزی و گاهی دچار تشنج می گردد.
واکسن سرخچه:
واکسن سرخچه ای که امروزه در اختیار است واکسنی است که از ویروس سرخچه زنده و ضعیف شده تهیه شده است و واکسن بسیار خوبی است، زیرا نه فقط پادتن آن در سرم خون بلکه در ترشحات بینی و حلق افرادی که واکسن می زنند بوجود می آید و اثر آن شبیه موقعی است که آن شخص مبتلا به بیماری سرخچه شده باشد.
واکسن سرخچه به صورت جداگانه یا توام با واکسن سرخک و اوریون تهیه شده است و می توان آن را در ۱۲ تا ۱۵ ماهگی زیر جلد تزریق کرد، مگر در مواقعی که بیماری در مناطق شایع باشد که در این صورت می توان در نه ماهگی تزریق نمود.
چون ویروس واکسن در اثر نور و حرارت از بین می رود. بنابراین واکسن را باید قبل از مصرف در یخچال و دور از نور نگهداری نمود و در هنگام مصرف زیر جلد تزریق کرد. تحقیقات نشان داده است که تزریق یک نوبت واکسن سرخچه کافی است و بعد از تزریق در ۹۸% موارد ، پادتن ضد سرخچه در خون کودکی که واکسن زده است بوجود می آید.
دومین تزریق واکسن سرخچه توام با سرخک و اوریون در ۴ تا ۶ سالگی توصیه می شود. به کودکانی که دومین تزریق انجام نشده است، در بین ۶ تا ۱۲ سالگی می توان تزریق کرد.
به چه افرادی نباید واکسن سرخچه تزریق شود؟
واکسن سرخچه را به خانمهای باردار نباید تزریق کرد، زیرا امکان ابتلای جنین آنها وجود دارد، همچنین به کودکانی که دچار تب حاد عفونی هستند یا به کودکانی که دچار اختلال ایمنی هستند یا داروهایی مصرف می کنند که دفاع بدن آنها را کم می کند، نباید تزریق کرد.
بعد از تزریق واکسن سرخچه به کودکان معمولا عوارضی رخ نخواهد داد، ولی ممکن است تزریق واکسن موجب بثورات ، بزرگی غدد لنفاوی و درد مفاصل (مخصوصا در دختران جوان) گردد. تزریق واکسن به ندرت ممکن است موجب بی حسی موقتی زودگذر در دست و بازوها که در شب و به مدت یک ساعت طول می کشد یا درد مفاصل زانو و تورم مفصل بوجود آید که چندین هفته ادامه خواهد یافت و سپس خودبه خود از بین می رود.
اگر زن آبستنی با کودک مبتلا به سرخچه تماس پیدا کرد چه باید بکند؟
مطالعات انجام شده در ایران نشان داده است که در حدود ۹۰ درصد دختران ایرانی قبل از ازدواج مبتلا به سرخچه شده اند و در خون آنان پادتن ضد سرخچه وجود دارد ولی با بهبود وضع زندگی و بهداشت و تزریق واکسن سرخچه بطور پراکنده ابتلا به بیماری سرخچه در دوران کودکی کاهش می یابد و مصونیت در دختران قبل از ازدواج کمتر می گردد.
بنابراین زنان باردار به تدریج مستعد به ابتلا به سرخچه می گردند و اگر خانم بارداری در سه ماهه اول دوران بارداری خود با بیمار مبتلا به سرخچه تماس پیدا کند و از ابتلای به بیماری سرخچه در گذشته خود اطلاعی نداشته و واکسن سرخچه هم به او تزریق نشده باشد باید بلافاصله و به صورت اورژانس از او آزمایش خون از نظر پادتن سرخچه به عمل آید و عیار آن تعیین شود.
اگر پادتن به حد کافی در خون او وجود دارد، جای نگرانی نیست، ولی اگر آثاری از پادتن نیست و یا عیار آن کم است امکان ابتلاء به سرخچه در او وجود دارد.
۱) به چنین خانمی باید به مقدار کافی آنتی کورپگاماگلوبولین در خلال ۸ ۷ روز بعد از تماس تزریق گردد. با این وجود امکان ابتلای جنین به سرخچه وجود خواهد داشت.
۲) اگر تزریق گاماگلوبولین انجام نگرفت، چنین خانمی باید زیر نظر پزشک باشد. اگر از نظر بالینی مبتلا به بیماری سرخچه شد یا این که در آزمایش خون مجددی که چهار تا شش هفته بعد از او انجام می شود عیار پادتن سرخچه افزایش قابل توجهی پیدا کرد و امکان ناهنجاری در جنین او بوجود آمد، در چنین شرایطی می توان به حاملگی او خاتمه داد.